door Thomas
De Philips F9638 is de allerlaatste Motional Feedback Box die Philips in 1983 op de markt bracht. De box heeft een strak, bijna futuristisch uiterlijk en is voorzien van de modernste luidsprekertechnieken. De woofer en middentoner hebben een vlakke conus en de tweeter is een ribbon tweeter waarin de bewegende massa bestaat uit een vederlichte plastic folie met daarop gedampt een metalen laagje. Deze nieuwe tweeter geeft een zijdezacht en sprankelend heldere hoogweergave. De versterker elektronica is gehuisvest in een module die onderin de box zit en naar voren toe kan worden uitgebouwd. Net als alle andere MFB boxen heeft ook de F9638 inmiddels wel behoefte aan een grote onderhoudsbeurt en hoe dat gaat, wordt in dit artikel beschreven.
Uitkasten.
De F9638 zit anders in elkaar dan voorgaande MFB boxen. Waar we eerder de achterkant van de box konden openmaken om bij de elektronica te komen, moeten we deze nu als een “blok” aan de voorkant uit de box schuiven. Dit, uiteraard, na het losdraaien van de nodige schroeven. De bekabeling naar de luidsprekers en MFB sensor wordt aan de achterkant los gemaakt waarna de hele module voorwaarts uit de box genomen kan worden.
Elektronica.
De versterkermodule van de F9638 MFB bestaat uit twee printplaten die, samen met de voedingstransformator, zijn bevestigd in een kunststof frame. Ook dat wijkt af van de eerdere modellen, waarbij we vrijwel uitsluitend met hout en metaal te maken hadden. Duidelijk is dat Philips zocht naar mogelijkheden om goedkoper en lichter te produceren. De bovenste printplaat bevat de schuifpotentiometer voor gevoeligheid, de LED’s van het display en de schakelaar voor het vloercorrectiefilter. De onderste printplaat bevat de voeding, inschakelcircuit, actieve filters en twee eindversterker schakelingen met passief wisselfilter voor midden- en hoge tonen.
F9638 reviseren.
We beginnen uiteraard met het vervangen van alle elco’s op de beide printplaten van de F9638 MFB box. In deze boxen heeft Philips gebruik gemaakt van zijn eerste generatie radiale elco’s, de 035 serie. Hiervoor werden vrijwel uitsluitend axiale elco’s gefabriceerd die men dan rechtop zette om een radiaal effect te verkrijgen. Dat hoeft nu dus niet meer. Deze nieuwe 035 elco’s kom je vanaf ca 1979 in veel Philips apparatuur tegen, ook in de eerste generatie CD spelers zijn ze gebruikt. In de praktijk blijken deze elco’s vaak flink in capaciteit te zijn afgenomen; ze zijn minder goed tegen de tand des tijds bestand dan hun axiale voorgangers. Vervangen is dus echt noodzakelijk! Alle radiale elco’s worden vervangen door Nichicon Fine Gold topkwaliteit audio elco’s. Deze elco’s kenmerken zich door een lage ESR en een zeer lage vervorming. De twee voedingselco’s zijn ongebruikelijke exemplaren van het Duitse merk Roederstein. Vervangen hiervan vergt enige creativiteit aangezien deze een bijzondere “footprint” hebben met drie massapunten en in het midden de plus aansluiting. Als vervanger gebruik ik BC Vishay (ex Philips) 256 snap-in elco’s, waarbij ik voor één van de twee pootjes een nieuw gaatje in de printplaat boor. Aan de onderkant van de printplaat wordt dit pootje door middel van montagedraad verbonden met de originele aansluitpunten. Als alle elco’s vervangen zijn, plaats ik op de secundaire contacten van de netschakelaar een R-C unit, ook wel bekend als vonkenblusser of snubber capacitor. Deze zorgt ervoor dat de box bij uitschakelen via de netschakelaar geen hinderlijke harde PLOP laat horen. Sommige F9638 MFB boxen hebben een zuinig tinbad gehad en het is dus raadzaam om alle soldeercontacten op de printplaat opnieuw te solderen.Losse contacten kunnen namelijk veel verschillende soorten storingen veroorzaken.
Luchtdicht maken.
Wanneer alle werkzaamheden aan de F9638 versterker module zijn voltooid, is het tijd om de box zelf onder handen te nemen. De behuizing van de F9638 MFB box bestaat uit een spaanplaat kast die is voorzien van een laag plastic plakfolie met ebbenhout motief. Onder invloed van warmte en luchtvochtigheid is deze plastic laag vaak gaan krimpen waardoor het op de hoeken en naden van de box los laat. Hier is helaas weinig aan te doen, je zou de box helemaal kaal kunnen maken en voorzien van een nieuwe (plak) (fineer) laag of kunnen schilderen. De box zit in principe goed in elkaar maar de behuizing kent toch een paar zwakke punten waar na verloop van jaren lucht weg lekt en de box dus niet meer luchtdicht is. Met name in het gedeelte waar de versterkermodule zit, treedt dit probleem op. Ik kit alle naden van de box bodem af en ook het gaat waardoor de bekabeling naar buiten komt, wordt netjes opnieuw dicht gemaakt met kit. Gebruik hiervoor een transparante acrylaatkit, géén siliconen kit!
Woofer controle en reparatie.
De woofer van de F9638 wijkt qua constructie af van voorgaande MFB woofers. Niet alleen is de woofer afgewerkt met een vlakke schijf, ook het MFB elementje bestaat niet meer uit het bekende printplaatje met blokje piëzomateriaal dat we kennen uit bijvoorbeeld de 544 en 587. In plaats hiervan heeft Philips gekozen om een flinterdun schijfje piëzomateriaal op een kartonnen kegel te lijmen, vlak onder het platte oppervlak van de woofer. Het doel hiervan was om de bewegende massa nog verder te verlagen met een gunstige invloed op de weergave. Het nadeel van deze constructie is dat het schijfje piezo materiaal niet zelden los raakt van zijn kwetsbare plekje op de kegel en dus los door de ruimte achter de vlakke woofer schijf gaat zwerven. Dit heeft tot gevolg dat de woofer, getriggerd door valse feedback signaaltjes, heftige slingerbewegingen gaat maken en niet meer correct speelt. Hierdoor wordt het piëzoschijfje heen en weer geslingerd waardoor vaak één of beide aansluitdraadjes afbreken. Het resultaat: een onbruikbare woofer. Een ouder model MFB woofer kunnen we relatief eenvoudig repareren door de stofkap te verwijderen en toegang te krijgen tot het piëzoplaatje; bij de F9638 woofer is dat wat lastiger. Gelukkig is het wel degelijk mogelijk om ook deze woofers te herstellen, hierover heb ik in het verleden dit artikel al eens geschreven. Wanneer het piëzo schijfje niet meer blijkt te functioneren is het ook mogelijk om deze door een nieuw schijfje te vervangen:
Middentoner reparatie.
In de box die ik hier bespreek was toevallig ook de middentoner defect. Laten we eens kijken of die ook te repareren valt. Wanneer de middentoner van een F9638 defect is, zal de box na inschakelen direct weer uitschakelen. Dit komt doordat het beveiligingscircuit een storing detecteert. Het is dus zaak om de middentoner te controleren wanneer de box dit gedrag vertoont. Na het verwijderen van de sierrand van de middentoner kunnen we drie schroeven los draaien waarna de middentoner gedemonteerd kan worden. Deze blijkt van binnen vrijwel identiek aan zijn voorgangers, de AD0210SQ en AD0211SQ waarover ook al diverse reparatieverslagen zijn geschreven. In deze platte middentoner blijkt het probleem van gelijke aard te zijn; onderbroken aansluitdraden waardoor de spoel geen signaal krijgt. Na het opnieuw aansolderen van de spoeldraden aan de aansluitlitze, speelt ook deze middentoner weer!
Testen.
Nu alle noodzakelijke werkzaamheden zijn uitgevoerd, kan de zaak weer in elkaar worden gezet en kan de box worden getest. Omdat ruststroom en versterkers nog moeten worden afgeregeld, kan de versterker het beste even aan de achterkant van de box worden neergezet. Zo kunnen de luidsprekers worden aangesloten en kun je tegelijk toch aan de ruststroom meten. Wanneer de ruststroom is ingesteld bouw ik de zaak weer in elkaar en wordt de box ondersteboven gezet zodat de versterker levels kunnen worden afgeregeld.
Afregelen.
De ruststromen van de twee versterkers zijn zojuist al afgeregeld en nu zijn de levels en de feedback aan de beurt. Dit gaat een beetje op dezelfde manier als bij de MFB 585, 586 en 587. Het level van de midhoog versterker meet ik op de aansluitingen van de middentonen luidspreker. Met kleine meetclips kun je dit meten terwijl de stekker van de middentoner gewoon is aangesloten. Door het juiste gaatje in de bodemplaat van de box kun je het level van de middentonen versterker instellen op 205 mV, de waarde die in de servicemanual is aangegeven. Als die goed staat, is de woofer aan de beurt. Eerst de MFB dicht draaien om het level van de versterker in te stellen op 1,40 volt. Daarna MFB correctie opvoeren tot er 330mV overblijft. Voila, klaar!
